Vitamine B12 (cobalamine)
Vitamine B12 is een belangrijk vitamine. Bij een tekort kan een vorm van bloedarmoede voorkomen met vervelende symptomen, maar het kan ook tot andere ziektes leiden. Vitamines zijn stoffen die in kleine hoeveelheden voorkomen in eten en drinken. De inname van vitamines is onmisbaar, aangezien het lichaam het zelf niet of onvoldoende kan aanmaken. Vitamines leveren geen directe energie. Ze zijn wel essentieel voor een goed verloop van de stofwisseling. Daarnaast zijn deze voedingsstoffen nodig voor een goede gezondheid, groei, ontwikkeling en herstel.
Er zijn in totaal 13 vitamines. Deze zijn in te delen in vitamines die oplosbaar zijn in vet en vitamines die oplosbaar zijn in water. De vet oplosbare vitamines (vitamine A, vitamine D, vitamine E, vitamine K) komen voornamelijk voor in voedingsvetten. Het lichaam kan deze voor een gedeelte opslaan. Vet oplosbare vitamines worden uitgescheiden via de gal of de urine. De water oplosbare vitamines (vitamine B, vitamine C) komen voor in het vocht van de voedingsmiddelen. Het lichaam kan de meeste niet goed opslaan. Een teveel aan water oplosbare vitamines wordt via de urine afgevoerd. Naast deze 13 vitamines bestaan er ook halfvitamines en onzinvitamines. De betreffende stoffen worden ten onrechte vitamines genoemd. Halfvitamines zijn stoffen die het lichaam zelf kan maken. Van onzinvitamines is nooit bewezen dat ze nodig zijn in het lichaam. De term vitamine wordt ook wel eens ten onrechte geclaimd voor commerciële doeleinde. Het gaat dan eigenlijk om een ander stofje, waar nog geen of niet voldoende wetenschappelijk bewijs voor is. Een voorbeeld hiervan is vitamine B15 en vitamine B17.
Vitamine B12 of cobalamine of hydroxocobalamine is een onderdeel van het vitamine B-complex. B vitamines zijn wateroplosbaar en bevinden zich in het vocht van voedingsmiddelen. Met water oplosbaar wordt bedoeld dat de vitamine goed mengbaar is met water. Wateroplosbare vitamines kunnen vaak niet goed worden opgeslagen in het lichaam. Dit komt doordat de vitamine weer het lichaam verlaat via urine of ontlasting. Vitamine B12 vormt hierop een uitzondering. Deze vitamine wordt wel in het lichaam opgeslagen, in de lever en in de spieren. Ongeveer 50 tot 90% wordt in de lever opgeslagen.
Vitamine B12 heeft als enige vitamine ook een mineraal. Dit is het mineraal kobalt. Een mineraal is een anorganische stof. Stoffen zijn anorganisch of organisch. Organische stoffen zijn afkomstig van organismen en hun dode resten. Organismen zijn levende wezens, bijvoorbeeld planten en dieren, schimmels en bacteriën. Eiwit, koolhydraten, vet en vitamines zijn organische stoffen. Deze zijn nodig voor de groei en instandhouding van het lichaam. Hier zijn ook anorganische stoffen voor nodig. Anorganische stoffen zijn afkomstig van levenloze materialen. Naast vocht zijn mineralen (macromineralen) en spoorelementen (micromineralen) anorganische stoffen. Mineralen en spoorelementen zijn eigenlijk metalen. Toch komen ze ook in kleine hoeveelheden voor in de voeding. Kobalt is een onderdeel van cobalamine. Er zijn veel stoffen bekend die op cobalamine lijken, maar qua werking niet hetzelfde zijn. Deze stoffen worden ook wel analogen genoemd. Sommige analogen zouden de opname en/of de werking van cobalamine tegen kunnen werken. Hierdoor kan vitamine B12 niet goed worden opgenomen in het lichaam. Door de tegenwerking van analogen op cobalamines, zou er dus een tekort kunnen ontstaan aan cobalamine. Spirulina is bijvoorbeeld een analoge vorm van B12. Deze vorm werkt mogelijk tegen de opname van het werkzame cobalamine.
Functie vitamine B12
Cobalamine speelt een rol in het lichaam:
- Bij de aanmaak van methionine. Methionine is een belangrijk deel van DNA. DNA zit in alle lichaamscellen en bevat het menselijk erfelijk materiaal. Het zorgt ervoor dat de aanmaak van snel delende cellen goed verloopt. Snel delende cellen zijn te vinden bij de geslachtsorganen, de darmen, de tong en in het beenmerg. In het beenmerg worden nieuwe bloedcellen gemaakt.
- Bij de aanmaak van rode bloedcellen. Vitamine B12 is een bouwsteen van hemoglobine. Hemoglobine zorgt ervoor dat zuurstof en koolstofdioxide goed vervoerd kunnen worden in het lichaam. Zuurstof en koolstofdioxide (CO2) zijn nodig om te leven. Zuurstof zorgt voor reacties in het lichaam die belangrijk zijn voor energie en andere processen. Koolstofdioxide is een afvalproduct die via de longen wordt uitgescheiden.
- Voor een goede werking van het zenuwstelsel. B12 zorgt ervoor dat de vetschede om de zenuwbanen goed werkt. Deze vetschede zorgt ervoor dat de signalen vanuit de hersenen goed bij de spieren terecht komen. De vetschede heeft een beschermende functie op de zenuwbanen. De zenuwbanen lopen door het gehele lichaam. Zenuwbanen zorgen ervoor dat de hersenen goed kunnen samen werken met de rest van het lichaam. Door de zenuwbanen kan iemand zijn/haar hand bewegen of een stap zetten om te gaan lopen.
Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH) vitamine B12
De Gezondheidsraad geeft per voedingsstof aanbevelingen over de hoeveelheid die gezonde mensen dagelijks nodig hebben. Voedingsstoffen zijn bijvoorbeeld vitamines en mineralen. De Gezondheidsraad is een adviescollege van de overheid. Deze voedingsnormen worden gegeven als Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH).
In onderstaand tabel staan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden (ADH) van cobalamine in microgram per leeftijdscategorie en geslacht. Microgram wordt aangegeven in mcg of μg. 1 mcg staat gelijk aan 0,000.001 gram. Dit heeft dus een zeer klein gewicht.
Leeftijd | 1-3 | 4-8 | 9-13 | 14-18 | 19-50 | 51-70 | >70 |
Man | 0,7 | 1,3 | 2,0 | 2,8 | 2,8 | 2,8 | 2,8 |
Vrouw | 0,7 | 1,3 | 2,0 | 2,8 | 2,8 | 2,8 | 2,8 |
Voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven gelden hogere normen. De ADH voor zwangere vrouwen is 3,2 microgram per dag. Voor vrouwen die borstvoeding geven is de ADH 3,8 microgram per dag.
Voor deze vitamine is geen maximale bovengrens vastgesteld. Aanbevolen wordt door het vitamine informatie bureau om niet meer dan vijf keer de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid per dag in te nemen. Neem bijvoorbeeld een vrouw van 30 jaar. Dan is de maximale hoeveelheid (2,8 x 5 =) 14 microgram. Ook wel 0.014 milligram vitamine B12.
Vitamine B12 tekort
Een cobalamine tekort kan ontstaan als iemand geen of niet genoeg intrinsieke factor aanmaakt. De intrinsieke factor (IF) is een eiwit dat gemaakt wordt in de maag. Dit eiwit bindt zich aan de cobalamine (B12) in de dunne darm. De dunne darm is onderdeel van het spijsverteringsstelsel bij mensen. Het ligt tussen de maag en de dikke darm in. De dunne darm heeft als functie om voedingsstoffen uit de voeding op te nemen. Een tekort cobalamine kan voorkomen na het operatief verwijderen van een deel van de maag. Een dergelijk tekort kan alleen worden aangevuld met vitamine B12 injecties. De vitamine wordt bij injecties direct in het lichaam gespoten. Hierbij hoeft cobalamine niet meer opgenomen te worden uit de darmen. Doordat (een deel van) de maag is verwijderd, kan de maag geen intrinsieke factor aanmaken. Doordat er geen intrinsieke factor wordt gebonden aan cobalamine, kan deze niet worden opgenomen.
Een tekort aan vitamine B12 wordt vaak pas na een lange tijd merkbaar, omdat het lichaam een voorraad kan opslaan. Deze voorraad bedraagt ongeveer 4 gram in de lever. Een cobalamine tekort leidt uiteindelijk tot een bepaalde vorm van bloedarmoede, zijnde pernicieuze anemie. Pernicieuze staat voor bloedarmoede door een tekort aan intrinsieke factor. Een anemie is een afwijking in de rode bloedcellen. Het is niet dat men te weinig bloed in het lichaam heeft. De rode bloedcellen worden groter dan normaal. Hierdoor wordt het volume van de bloedcel wel groter, maar de functie van de rode bloedcellen neemt af. De rode bloedcellen vervoeren in het lichaam de zuurstof naar de weefsels en organen. Zuurstof vervoeren is de functie van een rode bloedcel. Bij een anemie is het eiwit dat onderdeel is in rode bloedcellen te laag. Het lage aantal komt door een te lage aanmaak of een verstoorde aanmaak in het eiwit, hemoglobine. Klachten die kunnen voorkomen zijn vermoeidheid, pijn op de borst en gebrek aan eetlust. Andere klachten die voorkomen zijn geheugenverlies, coördinatiestoornissen, tintelingen in de vingers en spierzwakte in de benen.
Symptomen langdurig tekort vitamine B12
De meest voorkomende symptomen zullen hier kort worden uitgelegd. De meeste symptomen ontstaan na een langdurig tekort van vitamine B12. Het ziektebeeld van een tekort aan cobalamine wordt ook wel pernicieuze anemie genoemd.
Bij pernicieuze anemie komen de volgende symptomen voor:
- afasie (moeite hebben met het vinden van de juiste woorden);
- concentratiegebrek;
- prikkelbaarheid;
- vermoeidheid;
- misselijkheid;
- verward zijn;
- duizeligheid;
- spierzwakte;
- depressie;
- diarree.
Dit is slechts een deel van de symptomen. Deze hoeven niet allemaal of tegelijkertijd voor te komen. Bij het vermoeden van een vitamine B12 tekort is het verstandig om contact op te nemen met een arts.
Maagoperatie en effect vitamine B12
Door een operatie kan de maag geheel of gedeeltelijk verwijderd zijn. Dit kan het gevolg geweest zijn van maagkanker, een maagverkleining of vanwege een andere oorzaak. Doordat het maagvolume verminderd, of verwijderd is, kan er niet genoeg intrinsieke factor gemaakt worden door het lichaam. Doordat het lichaam deze stof niet aanmaakt zal vitamine B12 niet kunnen worden opgenomen door het lichaam. Mensen waarbij hun maag verwijderd is, zullen een tekort krijgen aan cobalamine. Zij zullen hiervoor injecties krijgen met cobalamine erin. Deze vitamine B12 injecties dienen het gehele leven genomen te worden.
Gebruik van de pil en vitamine B12
Het blijkt dat vrouwen die de anticonceptiepil gebruiken, een verhoogde kans hebben op een vitamine B12 tekort. Uit een onderzoek blijkt dat de B12-concentratie in het bloed 40% lager is bij vrouwen die de pil gebruiken. Een verlaging van cobalamine (B12) kan al na 5 maanden zichtbaar zijn als vrouwen beginnen aan de pil. Het is niet duidelijk of er dan ook echt een tekort is. Of dat het komt doordat de cobalamine in het bloed lager is dan in de weefsels.
Zwangerschap en vitamine B12
Zwangere vrouwen kunnen een verlaagde concentratie van B12 hebben. Dit komt doordat B12 ook naar de baby gaat. Zwangere vrouwen die ook vegetarisch of veganistisch zijn moeten goed opletten dat zij genoeg cobalamine binnen krijgen. Zij krijgen door een vegetarische of veganistische voeding namelijk minder cobalamine binnen. Een tekort van cobalamine kan voor een remming in de groei en ontwikkeling zorgen bij het ongeboren kind. Daarvoor hebben zwangere en borstvoedende vrouwen een hogere ADH. Deze vrouwen zullen meer vitamine B12 binnen krijgen voor henzelf en hun baby.
Kinderen en vitamine B12
Kinderen hebben een grotere kans voor een tekort van vitamine B12. Dit komt doordat zij een kleinere voorraad hebben. Echter, een tekort bij gezonde kinderen met daadwerkelijke klachten en symptomen komt weinig voor.
Addison-Biermer en injecties met vitamine B12
Addison-Biermer is een aandoening die chronisch is. Chronisch betekent dat iemand het hele leven last heeft van een ziekte. Bij Addison-Biermer kan een cobalamine tekort aanwezig zijn terwijl de waardes in het bloed normaal zijn. Een bloedarmoede hoeft hierom niet aanwezig te zijn om te weinig cobalamine te hebben. Hierbij is pernicieuze anemie de verkeerde benaming. De cobalamine kan niet goed opgenomen in het lichaam, terwijl voldoende wordt ingenomen via de voeding. Mensen of kinderen met Addison-Biermer dienen het gehele leven, injecties met vitamine B12 te nemen.
Ouderen en vitamine B12
Een tekort aan vitamine B12 bij ouderen komt regelmatig voor. Het zou zelfs bij 10 tot 15% van alle ouderen voor kunnen komen. Twee belangrijke redenen zijn hier hoofdzakelijk voor verantwoordelijk. Ten eerste verminderd de opname van cobalamine naarmate iemand ouder wordt. De cobalamine uit de voeding kan dan niet goed meer door de darm opgenomen worden. Daarnaast kan een verminderde aanmaak van intrinsic factor in de maag een tekort veroorzaken. Aangezien intrinsic factor essentieel is voor de opname van vitamine B12, zal hierdoor dus eveneens de opname achteruit gaan. Minder intrinsic factor kan het gevolg zijn van het gebruik van maagzuurremmers. Deze medicijnen worden veel door ouderen gebruikt ter bestrijding van maagaandoeningen zoals brandend maagzuur.
Teveel vitamine B12
Een te hoge inname van vitamine B12 heeft volgens officiële onderzoeken geen nadelige effecten op het lichaam. Het lichaam kan namelijk bij een hoge inname van vitamine B12 de opname uit de voeding beperken. Een teveel aan vitamine B12 wordt namelijk uitgescheiden via de urine.
Een onderzoek van het UMCG in Groningen uit januari 2020 melde echter dat een te grote hoeveelheid B12 in het bloed tot eerder overlijden kan resulteren. Het onderzoek was er echter niet gericht op suppleties voor mensen welke een medisch tekort hadden aan vitamine B12. Er is dan ook nader onderzoek nodig. Want tekorten van B12 zijn ook niet gezond.
Stofwisseling en vitamine B12
Vitamine B12 komt binnen via de voeding of via supplementen. In de mond wordt het gebonden met de zogenoemde R-binder. Een andere naam voor R-binder is cobalophiline of transcoblamine. Dit wordt geproduceerd in de klieren van de mond. De R-binder zorgt ervoor dat de vitamine B12 niet wordt aangetast door het maagzuur. Op die manier kan het de maag passeren. De maag maakt de stof intrinsieke factor (IF) aan. Deze gaat samen met de maaginhoud en de gebonden B12 naar de dunne darm toe. De alvleesklier produceert sappen die de R-binder afbreken. Hierdoor kan de intrinsieke factor aan B12 worden gebonden. Deze gebonden vorm is wel bestand tegen de sappen van de alvleesklier. De alvleesklier staat ook bekend als pancreas. De pancreas zorgt voor de verteringssappen die nodig zijn om voedsel te verteren. Het orgaan ligt onder de maag en staat in verbinding met de dunne darm. In het laatste deel van de dunne darm wordt het gebonden B12 opgenomen. Deze opname is mogelijk door de aanwezigheid van specifieke stoffen. Nadat B12 in de dunne darm is opgenomen, komt het in het bloed terecht. Vitamine B12 wordt in het lichaam gebruikt waar dat nodig is.
Wisselwerking vitamine B12
Bij een tekort van vitamine B12 kan het aanwezige foliumzuur vitamine B11) niet goed worden benut. Dit kan ervoor zorgen dat de stofwisseling niet goed verloopt. Hierdoor worden rode bloedcellen groter de normaal om te zorgen dat hemoglobine goed werkt. En hierdoor voldoende zuurstof kan opnemen. Dit gebeurt echter niet goed en kan een bloedarmoede teweegbrengen.
Invloed van bereiden en bewaren vitamine B12
Vitamine B12 is stabiel tijdens het verhitten van producten.
Vitamine B12 supplementen en injectie B12
Bepaalde risicogroepen krijgen via de voeding te weinig vitamine B12 binnen of de opname is verminderd. Voor deze groepen kan een supplement een uitkomst bieden. Dat is bijvoorbeeld verstandig bij veganisme en soms vegetarisme, waarbij minder dierlijke producten met vitamine B12 worden gegeten. Bij bepaalde risicogroepen is het gebruik van een supplement ontoereikend. Dat is bijvoorbeeld zo als er operatief een deel van de darm verwijderd is. Een specifiek deel van de darm neemt vitamine B12 op. Als het verwijderde deel het ‘vitamine B12 deel’ is, kan ook de vitamine B12 uit het supplement niet of niet goed worden opgenomen. Hiervoor zijn in dat geval injecties met vitamine B12 aan te raden. Dat gebeurt bijvoorbeeld ook bij maagaandoeningen of na een maagingreep zoals een maagomleiding (gastric bypass). Bij een injectie wordt een grote hoeveelheid vitamine B12 (hydroxocobalamine) ingespoten. Deze grote hoeveelheid kan in het lichaam worden opgeslagen. Omdat in hydroxocobalamine (vitamine B12) ook kobalt zit kunnen bepaalde mensen bij een B12 injectie minder goed reageren op een dergelijke hoge hoeveelheid kobalt in eens.
Onderzoek Vitamine B12
- Een aantal onderzoeken zijn gedaan naar de relatie van ziektebeelden en vitamine B12 tekort. In een aantal gevallen is gebleken dat er inderdaad een relatie was. Op basis van onderzoek uit Amerika en Engeland is een reële schatting gemaakt. Gesteld kan worden dat ongeveer 10 à 25 % van chronische onbehandelde ziektes een tekort aan B12 kan hebben. Verdere resultaten zijn: Rond de 60% van alle ouderen in een bejaardentehuis heeft een tekort; Minstens 20% van de bejaarden heeft een tekort; 2 tot 5% van alle kinderen heeft een tekort.
- Uit Nederlands onderzoek blijkt dat een combinatie van twee soorten B12 tot spectaculaire verbeteringen kan leiden. Verbeteringen zijn gezien bij Multiple Sclerose, chronische darmziekten, bloedarmoede, slapeloosheid, chronische vermoeidheid, vruchtbaarheidsproblemen en kinderen met lees-, geheugen- en concentratieproblemen. Volgens de onderzoekers is dit een reden om goed te kijken of een tekort van vitamine B12 een rol speelt bij dergelijke ziektes.
- Uit een ander onderzoek blijkt dat vitamine B12 helpt met het geheugen. Een gecontroleerd onderzoek laat zien dat ouderen die B12 namen, minder snel last hadden van hun geheugen. In tegenstelling tot mensen die een placebo kregen.
Externe informatie vitamine B12 of producten
We zijn extern onderstaande boeken en producten, betreffende vitamine B12 of cobalamine, voor u tegengekomen:
- Is het misschien vitamine B12 tekort? Auteurs Sally M. Pacholok & Jeffrey J. Stuart, Nederlands, 240 pagina’s. Schokkende feiten en cijfers laten zien dat veel ziektebeelden en chronische klachten mede veroorzaakt zouden kunnen worden door een vitamine B12-tekort. Dit boek attendeert u op een mogelijkheid die u anders misschien niet ontdekt had.
- Vitamine B12-tekort. Auteur Hans Reijnen, Nederlands, 124 pagina’s. In dit boek wordt uitvoerig uit de doeken gedaan wat de gevolgen zijn van een vitamine B12-tekort. Dit tekort wordt vaak niet als zodanig erkend en herkend.
- Bonusan Vitamine B12 1000 mcg, zuigtabletten. Bevat een extra hoge dosering die snel wordt opgenomen in het lichaam. Een voedingssupplement is geen vervanging voor een gevarieerde voeding. Voor het behoud van een goede gezondheid is een gezonde levensstijl en een gevarieerde, evenwichtige voeding van belang.
- Orthica Vitamine B12 Zuigtabletten.
- Pure Advantage B12 Spray, 500 mcg (30ml). Sprays werken efficiënter en activeren de slijmvliezen in de mond rechtstreeks in tegenstelling tot capsules of tabletten met vitamine B12. Daarvoor is de opname in het stelsel van spijsvertering namelijk afhankelijk van de maagzuurproductie. In het geval van medicijngebruik en voor ouderen geldt, volgens de fabrikant, dat de B12 Spray van Pure Advantage een efficiënter middel is.
- Vitamine B-complex supplement van Topvitamins.nl, bevat doseringen van alle verschillende B-vitaminen.
- B Active Complex. B-vitaminen zijn betrokken bij veel lichaamsprocessen. Ze zijn belangrijk voor het immuunsysteem, de energiehuishouding, het zenuwstelsel, huid, haar en nagels. B Active Complex helpt bij stress, vermoeidheid en concentratie. B-vitaminen zijn je brandstof voor je lichaam.
Weten hoe u het beste de juiste hoeveelheid vitamine B12 c.q. cobalamine binnenkrijgt?
Het door uw DietCetera diëtist uitgeschreven voedingsadvies kunt u eenvoudig via onderstaande ‘diensten voor dit voedingsdoel’ bestellen. De adviezen zijn specifiek gericht op volwassenen van 18 t/m 70 jaar.
Diensten voor dit voedingsdoel
Product type | Prijs | |
---|---|---|
Voedingsadvies
|
€ 9,95 |
>> Bestellen |
Disclaimer voedingsdoelen
DietCetera geeft u met bovenstaande tekst slechts algemene informatie. Wij hebben deze tekst niet gericht op individuele personen en omstandigheden. Vanzelfsprekend hebben we wel getracht deze informatie zo duidelijk en correct mogelijk te omschrijven. U blijft echter zelf verantwoordelijk voor uw eigen keuzes en interpretaties. Mocht u specifieke vragen of problemen hebben dan adviseren we u contact op te nemen met uw (huis)arts, diëtist of andere deskundigen. DietCetera is niet aansprakelijk voor eventuele schade ten gevolge van het onjuist interpreteren van deze tekst.